Himphamp
Geplaatst op januari 17, 2003 | Gearchiveerd onder Geen categorie | Comments Off on Himphamp
Zoals gezegd, behalve de grillen der lexicografie en de geheimen der agro-ingenieuze naamgeving ontsloot Hedenlands via het begrip Himphamp ook de wondere wereld der bluf- en onzinwoorden.
Onzinwoorden zijn wat het woord al zegt: men wil of kan niet zeggen waar het op staat en gebruikt een woord dat niet ‘bestaat’.
Die aanhalingstekens hangen daar omdat het maar helemaal de vraag is of je van een woord kunt zeggen dat het niet bestaat. Zonder al zo vroeg in het jaar de filosoof te willen uithangen maakt Hedenlands zich sterk dat men kan stellen dat een woord een woord is zodra het opgeschreven of uitgesproken is. Hecht men sterk aan het communicatieve aspect van de taal, en daar is iets voor te zeggen, dan zou men hier nog aan toe kunnen voegen: ‘en zodra het door een ander gelezen of gehoord is.’
Bon.
In elk geval moet er zoiets zijn als een grensgebied tussen bestaande en niet-bestaande woorden, want hoe zouden er anders ooit nieuwe woorden bijkomen? In de praktijk, bij Scrabble bijvoorbeeld, wordt de vraag of een woord wel bestaat opgelost door in het woordenboek te kijken. Maar wat is dan ‘het’ woordenboek? Het Woordenboek der Nederlandse Taal, zou je kunnen zeggen, en met enig recht, want waar hebben we het grootste woordenboek ter wereld anders voor gemaakt? Maar zoals het voorbeeld van de himphamp als Zaanse term voor een geslaagd baksel al suggereert staan zelfs in het WNT woorden die op een misverstand of een slordigheidje gebaseerd kunnen zijn.
Een andere eis die je zou kunnen stellen is dat een woord, om te kunnen bestaan, betekenis moet hebben, maar met die eis komen we in het geval van de fantasiewoorden niet uit de voeten, want hun betekenis is dat ze geen betekenis hebben. Maar als je het criterium van de betekenis loslaat is elk denkbare combinatie van lettertekens een woord, dan krijg je woordenboeken van niet tienduizenden maar honderdduizenden pagina’s.
Onzinwoorden liggen er zo’n beetje tussenin, hun betekenis is dat ze geen betekenis hebben, maar ze hebben op een andere manier geen betekenis dan willekeurige letterreeksen. Die hebben geen betekenis en onzinwoorden hebben geen betekenis – als u begrijpt wat Hedenlands bedoelt.
Wanneer Selma Markhorst haar vader vroeg waar hij heen ging en hij had geen zin om het haar te vertellen, zei hij: naar Piereke.
‘Als kind heb ik lang gedacht dat ‘Piereke’ het nogal geheimzinnige café verderop in de straat was,’ schrijft Selma. ‘Geen idee hoe ik daarbij kwam: volgens mij is mijn vader nooit in dat café geweest en was hij ook verder geen frequent kroegbezoeker.’
Als bij Erik van de Berg thuis gevraagd werd hoe laat het was, zei zijn vader soms: een uur of pierallepijp. ‘Ik heb geen idee waar hij het vandaan had. Zelf verzonnen? Werd het meer gebruikt?’ vraagt Erik zich af. ‘Ook de etymologie is me duister. ‘Pierepallepijp’ (je moet het zo snel mogelijk zeggen) lijkt een beetje op ‘vier, half vijf’ – meer kan ik er ook niet van maken.’ Hedenlands ook niet, want het woord pierallepijp komt in geen van onze woordenboeken voor.
Als mevrouw Biezenaar zich niet lekker voelt vanwege de maandstonde, zegt ze: ‘Ik ben wurg.’
Dorine Maalcke geeft cursussen fluitbouw en haar leerlingen gebruiken het woord ‘avegaar’ voor uiteenlopende stuks gereedschap; een vijl, een rasp, een schuifmaat, zelfs het meetlint. Dorine’s brief geeft een aanwijzing van hoe de himphamp ooit de overgang van specifiek object naar algemene fantasieterm zou kunnen hebben gemaakt. De avegaar, legt ze uit, is een speciaal soort boor gebruikt bij het maken van een fluit en een van de gereedschappen waar haar cursisten mee kennis maken. Ze vinden dat zo’n amusant woord dat ze het ook voor andere gereedschappen gaan gebruiken. Juist, en op dat moment hoeft er maar net een volkslexicograaf als G. J. Boekenoogen langs te komen, of iemand van het Meertens-instituut, en die noteert: ‘Avegaar, Noord-Oost-Drents voor waterpas.’
Zo komen de praatjes in de wereld. En de woorden in het woordenboek. Binnenkort meer, blijf schrijven.