Himphamp
Geplaatst op januari 17, 2003 | Gearchiveerd onder Geen categorie | Comments Off on Himphamp
‘Kent het Fins de himphamp ook? Schrapen ze in Finland de sloten leeg met pornografische houtsnijwerkjes?’ Vroeg Hedenlands zich af op woensdag 21 november 2001 (Himphamp 3). Op die laatste vraag moeten we het antwoord nog schuldig blijven, maar de eerste is inmiddels opgehelderd. En wel door de eminente letterkundige Louis Ferron, die op het stukje reageerde. ‘Kent het Fins de Himphamp?
Wel degelijk!’ schrijft hij. ‘Het is de Sampo uit het nationale epos de Kalevala. Een door de smeder Ilmarinen gefabriceerd apparaat waarvan aard en werking nogal duister beschreven worden. In de achtendertigste rune van het epos omschrijft de smeder zijn gewrocht als een vlijtig malend geval. ‘t bonte deksel laat zich horen, maalt een dag om hen te voeden, maalt een tweede voor de verkoop, maalt de derde voor ‘t bewaren.” Het gevolg is welvaart voor het land Pohjola, ofwel het Noordland. Natuurlijk wordt de Sampo gestolen, raakt zelfs te water en breek in stukken. En hoewel de zanger Vänämöinen – oud en wakker – belooft het volk ooit eens een Sampo terug te bezorgen is er sindsdien nooit meer iets van vernomen. Hoewel? Mogelijk dat er stukken van zijn aangespoeld aan Nëerlands kusten.’
Zoals Ferron schrijft, de Kalevala is een Fins volksepos, oorspronkelijk een verzameling liederen en vertellingen, eind negentiende eeuw tot één geheel gesmeed door de Finse arts-filoloog Elias Lönnrot. Zelf heeft Hedenlands de kinderlijke neiging om alle Finse namen en woorden, ja eigenlijk alles dat Finland betreft voor een verzinsel te houden (dezelfde reactie ongeveer als wanneer het nieuws meldt dat er Druzen slaags zijn in het Sjoef-gebergte), maar we hebben deze gegevens gecontroleerd en wat de heer Ferron beweert is allemaal waar.
De vraag kwam op omdat Ethel Portnoy in haar boek Broodje Aap de Himphamp ook noemt en daarbij verwijst naar een Finse studie omtrent folktales. ‘De minnaar van een boerin zou graag verlost zijn van haar echtgenoot.(…) De echtgenoot is ten einde raad, maar de duivel komt hem te hulp, en maakt, door middel van een toverspreuk, een ‘Himphamp’ waarop, in obscene houdingen, de vrouw, haar minnaar, de dienstmeid, enz. aan elkaar vastzitten.’ Als alternatieve benamingen noemt zij Fimfarum of Wirrwarr, waar wij nu dus de Sampo aan toe kunnen voegen.
Dezelfde regionale bijziendheid was misschien ook in het spel toen Hedenlands automatisch veronderstelde dat Portnoys Himphamp van hout zou zijn. Finland->dennebossen->blokhutten->houtsnijwerk, u begrijpt. Lönnrot, bij monde van Ferron, duidt de maker van de Sampo aan als ‘smeder’, hetgeen metaal als grondstof suggereert. Ook voor Portnoy’s Himphamp is hout bij nader inzien geen voor de hand liggend materiaal, hij is tenslotte door de duivel gemaakt en wie in een vlamrijke omgeving met hout knutselt maakt het zichzelf onnodig moeilijk, terwijl vuur bij het bewerken van metaal juist goed van pas komt. Mocht de Sampo inderdaad van ijzer zijn dan moet de kans dat er nog iets van hem aanspoelt vrij klein worden geacht, want aanspoelen is weer typisch iets voor materialen die drijven.
Maar misschien is het wel helemaal niet nodig al deze varianten van de himphamp op één lijn te brengen, tenslotte heeft de contraptie in het eerste geval een vloekachtige functie, terwijl het in het tweede om een soort welvaartsmachine lijkt te gaan. (Wij zwijgen nu even van de agro-technische betekenis die het begrip in zekere streken van Nederland heeft verworven, mogelijk door een boer die te veel vreemde boeken las.)
Dank u heer Ferron. Dank ook aan andere respondenten, uw beurt komt.