Van harte gecondoleerd
Geplaatst op januari 20, 2003 | Gearchiveerd onder Geen categorie | Comments Off on Van harte gecondoleerd
‘Beste Hedenlands, ik ben het met u eens,’ schrijft mevrouw Buur-Smit uit Heemstede, ‘gecondoleerd kan niet!’ Tja, dat was niet zozeer de stelling die ik poneerde als wel de vraag die ik opwierp, maar zo zie je, geef en paar voor- en een paar tegenargumenten en iedereen voelt zich gestijfd. ‘Geboren in 1920’ vermeldt mevrouw Buur Smit nog. Hoe papierder de respons, hoe hoger de gemiddelde leeftijd der respondenten, weet Hedenlands inmiddels, en de ‘gecondoleerd’- respons is behoorlijk papier.
‘Je staat met een mond vol tanden bij het peilloos verdriet van bijvoorbeeld een moeder die haar kind in twee dagen tijd verliest aan hersenvliesontsteking. Zwijg en kijk haar aan,’ adviseert mevrouw Buur, ‘Geef een hand (of een zoen) en wens de nabestaande sterkte in de komende dagen.’
‘Gecondoleerd klinkt hard en akelig’, schrijft Eline Dansecours. ‘Wellicht “mes condoleances” of “mijn medeleven”? Echt onaangenaam zijn toch veelal echt holle frasen!’’
Tja, dat is nu net de kwestie: wanneer is een frase hol? Of beter: dat een frase veel gebruikt wordt, maakt dat die frase hol? Of: die behoefte aan echte, persoonlijke expressie, is die op zo’n moment op z’n plaats? In het afwijzen van de conventie zit ook iets van: bewaar dat ‘gecondoleerd’ maar voor gewone sterfgevallen. Of: zelf zou ik mij nooit aan zo’n afgezaagde frase bezondigen, dus dat mag ik ook van anderen verwachten. Daarom is mevrouw Buur-Smit’s suggestie van dat aankijken wel goed: waar het om gaat is het overbrengen van medelijden, compassie, en dat doe je misschien efficiënter met een blik dan met woorden.
Ook als ontvanger, als ‘nabestaande’ zoals het zo guur heet, wil je op zo’n moment misschien liever niet met taal bezig zijn. Sta je daar, moet je stijlbloempjes gaan jureren.
‘O, da’s leuk gevonden… hé, ook wel origineel… hm, da’s niks…’ enzovoort.
Carine Schiks worstelt er ook mee.
‘ “Weet ik nou niks beter te verzinnen?” vroeg ik me af als ik weer hetzelfde riedeltje had geproduceerd. Hoe komt het dat we hier zo weinig teksten voorhanden hebben, zo met een mond vol tanden staan als we onze gevoelens rond overlijden willen uitdrukken?’
Terecht merkt Carine op dat het probleem zich vooral voordoet in wat zij ‘het middengebied’ noemt. ‘Beroepsmatig kon ik met een vaste tekst nog wel uit de voeten; dan ben je er als officiële vertegenwoordiger van een organisatie en is je aanwezigheid het belangrijkste.’ Ook als het om echte naasten gaat heeft ze geen probleem. ‘Dan spelen woorden, die condoleance-kreten, minder of nauwelijks een rol en geeft de non-verbale en lichaamstaal (omhelzen, meehuilen etc.) je voldoende ruimte. Maar met name bij condoleances waar je bijvoorbeeld zelf (zeer) geraakt bent door het overlijden, maar de familie niet (goed) kent, waar je in ieder geval je gevoelens kwijt wil en ook naar hen toe duidelijk kenbaar wil maken, daar schiet ik tekort.’
Tja, dat was nu precies de positie waarin Hedenlands & vele anderen zich bevonden toen de kwestie aan de orde werd gesteld.
‘Soms flap ik er ineens “hartelijk gecondoleerd”, uit,’ schrijft Carine, ‘wat niet kan, want hartelijk hoort bij feliciteren en kan worden misverstaan, heb ik gemerkt.’
Is dat zo?
Hartelijk betekent van harte, wat weer zoiets wil zeggen als ‘echt gemeend’. Dat moet in combinatie met ‘gecondoleerd’ toch kunnen?
Volgende keer meer.
Ook over ‘waarden en normen’ kwamen een paar interessante reacties binnen, waarover binnenkort.