Morele erosie
Geplaatst op juni 14, 2012 | Gearchiveerd onder NRC HANDELSBLAD, NRC Next, The Semidaily Kuitenbrouwser | 5 Reacties
Toen ik mijn vorige column schreef zat ik op een bijna onbewoond eiland, hier ver vandaan. Maar er was een Volkskrant, van twee dagen eerder, met een tendentieus bericht waarin Christine Lagarde’s belastingmoraal aan de kaak werd gesteld. Diverse lezers bekloegen zich over mijn eenzijdigheid, omdat Lagarde ook in NRC-Handelsblad de oren werd gewassen. Het ging mij om journalistiek populisme, niet om de Volkskrant. Toch deed NRC-Handelsblad het in die zin wel degelijk beter: het bericht over Lagardes uitspraken in The Guardian was zakelijk en neutraal van toon, de kritiek stond in een column, een paar dagen later.
Bas Heijne ziet een overeenkomst tussen Lagarde en de eigenaren van NRC-Handelsblad, die zichzelf dividend lieten uitkeren. Beide zijn kenmerkend voor het gebrek aan publieke moraal van ‘het establishment’, meent Heijne, een gevolg van het ‘marktdenken.’ ‘De elite predikt gemeenschapszin maar heeft zichzelf grotendeels aan die moraal onttrokken.’
Heijne slaat hier met verve de plank mis. Zijn verwijt is goedkoop en oppervlakkig. En, misschien nog erger: provinciaals.
Diplomaten zijn vrijgesteld van inkomstenbelasting en aandeelhouders ontvangen soms dividend. Het eerste is zo sinds de zeventiende eeuw, toen de grondslag voor de moderne diplomatie gelegd werd, het tweede dateert van nog honderd jaar eerder, toen het aandeel werd uitgevonden, in Nederland, door de VOC.
Vaar uit tegen de bonusgekte, tegen de ponzifraude en piramidespelen van de haute finance, tegen de credit default swaps, de collaterised debt obligations en de equity basket derivatives, tegen de liberaliseringslobby en publiek-private prutsbestuurders, tegen graaiende zorgbonzen en snurkende toezichthouders, tegen 3-procentsfetisjisten en austerity-zeloten, tegen vertraagde treinen en zoekgeraakte post – de lijst kan moeiteloos worden uitgebreid, van uitwassen en wantoestanden die werkelijk verbonden zijn met het ‘marktdenken’ waarmee de ‘elite’ zijn morele kompas geruïneerd zou hebben. Van de bittere waarheden die het voor Jan en Annie zo moeilijk maken om de remedie die hen nu door de strot geduwd wordt, geruisloos te slikken. Als het recept van de kermisdokter die eerst ganzenpastei en boterkoek adviseerde en nu ineens zweert bij zemelen en radijs.
We hebben het gezien: wie vastbesloten is de publieke zaak en de gemeenschapsmoraal op de schroothoop te gooien, kan in dertig jaar veel bereiken. Voor die ravage, maatschappelijk en moreel, kan niet genoeg aandacht gevraagd worden, maar een antieke belastingregel en een nog antieker financieringsprincipe zijn als voorbeeld domweg ongeschikt. En wie ze toch in dat frame plaatst, heeft of niet opgelet bij geschiedenis, of doet een lukrake greep in de actualiteit ten behoeve van een populistisch nummer. Om – ik zou haaaast Alexander Pechtold citeren – ‘boze kiezers naar de mond te praten.’
Als directeur van een merchant bank of investeringsfonds zou mevrouw Lagarde tientallen miljoenen dollars per jaar kunnen verdienen. Dat zij in plaats daarvan voor een fractie bij het IMF werkt, hoe moeten wij dat zien? Als een gebrek aan publieke moraal? Zeker, zij geniet een vorstelijk inkomen. Ik schat het ongeveer even hoog als dat van Paul de Leeuw. Die laat voor dat geld elke avond iemand in een bak snot vallen.
En, o ja, de aandeelhouders van NRC-Handelsblad? Dat zijn geen filantropen. Nee, dát waren de nonvaleurs die die krant eerder bestuurden! Die aan het roer stonden bij het glorieuze PCM, waar honderden miljoenen door de vingers glipten van verwende hoofdredacteuren, talmende uitgevers en incompetente aandeelhouders, net zo lang tot alles op was. Ah, those were the days! Bestuurders met een moreel kompas. En een ruim vol water.
Het gaat weer goed met de krant, de oplage stijgt en er wordt winst gemaakt. En de kapitalisten die dat mogelijk maakten zijn de belichaming van het morele failliet van een marktzieke elite? Tsk tsk, zegt men dan op twitter.
Heijne eindigt zijn stuk met het lichtende voorbeeld dat de nieuwe Franse President Hollande ons in dit opzicht stelt. Leverde 30% salaris in en reist sober per trein. Ik wil er niet cynisch over doen, maar zou Heijne werkelijk niet doorhebben dat dit natuurlijk vooral gewiekste PR is van een staatshoofd in zijn wittebroodsweken? Morele argwaan is prima, maar wel graag zonder aanziens des persoons. Of, inderdaad, krants.
PS: In the interest of full disclosure: een van de aandeelhouders van NRC Handelsblad is een persoonlijke vriend van mij. Wat mij betreft had de opinieredactie van NRC dat er gerust bij mogen zetten.
Reacties
5 Reacties to “Morele erosie”
Laat een bericht achter
Beste Jan,
Kijk, dat vind ik nu een mooie column. Zullen wij elkaar weer eens treffen?
Dank je!
ja, laten wij dat snel doen. Ik mail je.
“En, misschien nog erger: provinciaals.” Oei, dat klinkt wel erg Amsterdams. Bij Diemen begint de barbarij!
Goed, dan nu over de strekking van de column: Ooit Afgesproken blijf ik toch een vreemd argument vinden om wie dan ook geen cent belasting te laten betalen. Een paar ton is geen paar miljoen, maar daar mogen toch ook best een paar procent van naar de schatkist. Mocht mevrouw Lagarde vervolgens woedend naar een bank overstappen, dan zijn er vast wel mensen die voor “slechts” en paar ton haar baan over willen nemen. Want dat topsalarissen altijd topprestaties garanderen, wie wil dat nog geloven?
Marktdenken? De markt denkt maar aan één ding: let op, hier komt het: geld verdienen.
Over morele erosie gesproken……na drie weken nog onder beraad.
Ach meneer Kuitenbrouwer, als u alleen prijs stelt op reacties van vrienden en bekenden, laat die reactie-optie dan gewoon weg.
Dan zit ik niet voor Jan Kuit… eh jan doedel te typen.
nee hoor, hij staat er gewoon bij.
gr jk