Geschiedenis op z’n Hollywoods
Geplaatst op januari 20, 2015 | Gearchiveerd onder NRC HANDELSBLAD, The Semidaily Kuitenbrouwser | Reageer
The Imitation Game, een speelfilm over leven en werk van Alan Turing, heeft op IMDB een score van maar liefst 8.2, maar het is een verwerpelijke film. Turing was een briljante wiskundige die de Tweede Wereldoorlog bekorte door de Duitse Enigma-machine te kraken en, en passant, het prototype te bouwen van wat wij kennen als de computer. In plaats van dat de Britse regering hem eerde en beloonde werd hij vervolgd vanwege zijn homoseksualiteit en tot zelfmoord gedreven. Maar als deze film íets doet dan is het adding insult to injury.Deze film-Turing is een autist die in paniek raakt als de worteltjes op zijn bord contact maken met de doperwten. Allereerst lijkt dat gegeven verdacht veel op een detail uit Mark Haddon’s The curious incident of the dog in the night– prachtige roman over een jongen met autisme – en ten tweede is er geen enkele aanwijzing dat Turing autistisch wás. In alle getuigenissen, ook in Alan Turing, the enigmavan Andrew Hodges, waarop deze film zou zijn geïnspireerd, komt hij naar voren als warm, geestig rommelig en joviaal, eigenschappen die niet samengaan met autisme.
Maar dit hernieuwde verraad aan Turing gaat verder. Het werk aan de ontcijfering van Duitse berichten vond plaats op Bletchley Park, een kazernecomplex in Zuid Engeland. Daar werkte ook een spion genaamd Richard Cairncross. Cairncross heeft bestaan, hij spioneerde voor de Russen, hij werkte op Bletchley, maar op een heel andere afdeling dan Turing, elders op het complex, en er is geen enkele aanwijzing dat ze elkaar ooit ontmoet hebben, laat stáán gecollaboreerd.
De broer van een van Turings medewerkers vaart op een schip in een geallieerd konvooi. Als het bericht wordt onderschept dat de Duitsers dat konvooi gaan aanvallen, verbiedt Turing – doof voor emotionele pleidooien – dat ze gewaarschuwd worden. Uiterst onwaarschijnlijk – alsof zo’n besluit door een wetenschappelijk adviseur genomen word, en niet door het militaire commando. Behalve de diffamatie van destijds krijgt Turing zestig jaar na zijn zelfmoord ook nog een mentale stoornis, landverraad en een hart van steen toegedicht. Noem dat maar eerherstel.
In de film Whiplash, ook nu in de bioscoop, gebeurt iets dergelijks. Een sociopatische conservatoriumdocent genaamd Fletcher gooit een metalen klapstoel naar het hoofd van een slagwerkstudent die geen maat houdt en verdacht veel overeenkomst vertoont met een van de grootste slagwerkvirtuozen uit de geschiedenis, Buddy Rich. Hetzelfde deed drummer Jo Jones ooit met een bekken bij de jonge Charlie Parker, legt Fletcher uit, ‘nearly decapitating him’. Maar dat trauma zou Parker gemotiveerd hebben de grootheid te worden die hij werd. Dr. Phil-psychologie, maar bovendien: niet waar. Jones had Parker een paar keer afgeslagen (ting! – op de cup van het bekken) maar Parker negeerde hem, waarop Jones het bekken demonstratief voor Parker op de grond liet vallen. Geen moordaanslag maar een komische reprimande. Onbelangrijk detail? Nee, het sleutelmoment van de film! Dit soort tucht is de essentie van jazz, de essentie van álle kunst, houdt Fletcher de slagwerkstudent voor. Die vervolgens manisch gaat zitten trainen, als een soort Rocky met drumsticks, tot het bloed uit zijn handen spat. Een verkeerde conclusie – muziek ís geen topsport en jazz al helemaal niet – gebaseerd op een verdraaid historisch feit. Whiplash is een knap gemaakte film, maar verdient het te worden vergeten.
Vroeger zaten er grote witte plekken in het leven van historische figuren, des te meer ruimte was er voor de verbeelding van schrijvers en filmmakers. De zwaar gedocumenteerde levens van (bijna)-tijdgenoten kennen zulke plekken haast niet meer. Jammer voor fictiemakers misschien, maar om dan te gaan sleutelen aan wat feitelijk voor een ‘beter’ verhaal, en de reputatie en het karakter van, in dit geval, computerpionier Alan Turing en slagwerklegende Jo Jones daar ondergeschikt aan te maken, dat gaat mij te ver. Maak fictie of maak docudrama, maar dan met respect voor de feiten.
Reacties
Laat een bericht achter